Maklumat Komoditi

Kesesuaian Tanah

Tanaman mangga sesuai ditanam di kebanyakan jenis tanah di Malaysia. Pengurusan yang lebih rapi diperlukan sekiranya tanaman ini ditanam di tanah yang sederhana sesuai bagi mencapai potensi hasil yang menguntungkan. Sifat dan kesesuaian tanah bagi tanaman mangga adalah seperti di Jadual 1.

Jadual 1: Sifat dan Kesesuaian Tanah bagi Tanaman Mangga

          Sumber: Jabatan Pertanian, 2018

Pemilihan Kawasan

Mangga sesuai ditanam di kebanyakan tanah. Bagi kawasan berbukit-bukit, kecerunannya hendaklah tidak melebihi 20 °. Teres penanaman, jalan ladang dan langkah-langkah pengawalan hakisan perlulah dibuat bagi memudahkan kerja-kerja pengurusan dan penjagaan  ladang. Pemilihan kawasan yang mempunyai iklim yang panas dan keadaan yang kering selama satu setengah hingga dua bulan adalah perlu untuk tanaman mangga kerana keadaan ini diperlukan oleh pokok-pokok mangga untuk pengeluaran bunga dan buah.

Penyediaan Kawasan

Pembersihan kawasan boleh dilakukan dengan jentera atau tenaga manusia bergantung kepada  saiz pokok dan rumpai yang ada. Pokok-pokok yang telah ditebang dilonggokkan dan dimusnahkan. Kawasan yang telah dibersihkan hendaklah dibajak. Kawasan yang bertekstur sederhana memadailah dibajak piring sekali dan diikuti dengan bajak putar. Kawasan yang bertekstur keras pula disyorkan dua kali bajak piring dan bajak putar.

Tanaman mangga memerlukan keadaan kering untuk mula berbunga dan berbuah. Di kawasan di mana kemarau berpanjangan dan pokok mengalami kekurangan air, putik buah akan mengalami keguguran dan pembesaran buah akan terjejas. Untuk mengelakkan keadaan ini, pokok perlu diberi pengairan sekurang-kurangnya selama tujuh minggu sebaik sahaja selepas pembungaan penuh. 

Pokok mangga mula mengeluarkan bunga selepas 1-2 bulan bermulanya musim kering. Apabila pembentukan putik buah bermula, pengairan perlu diberi berterusan sehingga buah hampir matang iaitu lebih kurang 7 minggu kemudian. Selepas itu ianya diberhentikan bagi mengelak buah dan merekah, kerana tumbesaran buah terhad dan juga bagi mempercepatkan proses kematangan buah.

Keperluan air pokok

Keperluan air bagi tanaman mangga boleh dinyatakan seperti berikut

1. Awal ( 10 liter/pokok/hari)
2. Tampang (38 liter/pokok/hari)
3. Matang ( 97 liter/pokok/hari)

Pembangunan Sistem Pengairan

Sistem Pengairan Titis

Sistem ini yang disyorkan bagi tanaman mangga adalah jenis titis (emmiter). Kos pembangunan sistem adalah antara RM 7000 – 10,000 sehektar

Penyediaan Benih Tanaman

Pokok  mangga boleh dibiakkan dengan kaedah cantuman mata tunas atau baji dan kaedah lain yang sesuai.  Pokok penanti dari jenis mangga telur digunakan kerana kulit buah yang licin  dan kurang diserang serangga terutama pengorek buah dan lalat buah, keserasian dengan sion sangat sesuai, saiz kecil dan mudah diperolehi. Buah yang digunakan untuk tujuan pokok penanti mestilah cukup matang bagi mendapat peratus percambahan yang tinggi di samping memudahkan kerja-kerja memproses.

Selepas diproses, biji benih dirawat dengan racun kulat dan disemai di dalam kotak semaian yang berisi pasir halus dari sungai. Siraman dibuat 1-2 kali sehari. Semaian dibuat di bawah lindungan 45 % telus cahaya. Percambahan berlaku selepas 2-3 minggu biji benih disemai.

Anak-anak pokok penanti boleh diubah ke dalam polibeg setelah berumur 4-5 minggu.  Media tanah campuran ialah 7:3:2 atau 5:2:1 (tanah : baja organik : pasir ) dimasukkan ke dalam polibeg berukuran 20.3 cm x 30.5 cm x 0.125 cm. Anak-anak pokok penanti boleh diletakkan di dalam rumah teduhan atau di semaian terbuka.

Siraman kepada anak pokok penanti dibuat setiap hari. Kawalan rumpai di dalam polibeg dibuat secara manual. Racun kulat dan serangga digunakan apabila perlu.  Pembajaan dibuat dengan menggunakan baja kimia seperti NPK hijau setiap bulan  dengan kadar 5-10 g/pokok.

Kerja-kerja cantuman boleh dibuat setelah pokok penanti berumur 4 -5 bulan. Teknik yang biasa dilakukan ialah cantuman mata tunas, cantuman baji dan cantuman celah. Kaedah ini mudah dilakukan, kos yang lebih rendah, peratus kejayaan tinggi, dan pertumbuhan lebih cepat.

Penanaman di Ladang

Penanaman anak pokok mangga sebaik-baiknya dilakukan pada awal musim hujan. Bagi kawasan tanah yang rata dan landai, sistem segi empat, segi tiga sama dan siku keluang boleh digunakan, manakala di kawasan yang curam pokok ditanam mengikut kontur bagi mengurangkan masalah hakisan tanah. Beberapa faktor perlu diberi perhatian dalam memilih sistem penanaman ini seperti sifat-sifat mangga yang hendak ditanam, saiz dan bentuk pokok apabila dewasa dan juga kesuburan tanah. Perhatian juga perlu diberi kepada kemudahan untuk menggunakan alat-alat jentera.

Jarak tanaman yang disyorkan ialah 9 m x 9 m bagi klon yang bersifat tinggi dan besar dan 6.5-7.5 m x 6.5-7.5 m bagi klon yang sederhana besar. Kepadatan pokok mengikut sistem tanaman yang disyorkan adalah seperti di Jadual 8.

Jadual 8 : Sistem dan Kepadatan Tanaman Mangga

Lubang tanaman digali, berukuran 60 cm x 60 cm x 60 cm. Asingkan tanah atas daripada tanah bawah. Sejumlah 10 kg baja organik, 200 g CIRP dan tanah atas digaul bersama dan dimasukkan  ke dalam lubang tanaman. Semasa menanam, lubang digali semula sebesar beg plastik anak mangga yang hendak ditanam.  Buangkan plastik dan kerat akar anak pokok yang terlipat atau terbengkok terutama di bahagian bawah beg plastik sebelum anak benih ditanam ke dalam lubang tanaman. Gunakan tanah bahagian bawah untuk menutupi di sekeliling pangkal pokok sehingga membentuk seperti busut kecil. Kayu pancang atau kayu penyokong digunakan supaya anak pokok tidak patah atau tumbang bila ditiup angin. Sungkupan diletak di pangkal pokok bagi mengekalkan kelembapan dan mengawal rumpai. Penanaman di ladang disyorkan pada awal musim hujan. Penyiraman dijalankan setiap hari jika perlu. Pemeriksaan perlu dijalankan dari semasa ke semasa jika ada tanda-tanda serangan ulat daun/batang.

Penanaman Campuran Klon

Dari aspek pemasaran, untuk memaksimumkan pendapatan hasil dan harga pasaran yang baik, penanaman campuran klon mangga adalah disyorkan. Bagi negeri-negeri di sebelah Utara Semenanjung Malaysia, kombinasi penanaman klon yang disyorkan adalah 40 % MA 204 (Masmuda), 40 % MA 165 (MAHA 65) atau MA 162 (Golek) atau kombinasi kedua-duanya dan 20 % MA 224 (Chok Anan). Sementara bagi negeri-negeri di Selatan pula ialah 80 % MA 224 dan 20 % lain-lain jenis.

Bagi kawasan yang telah ditanam dengan klon tunggal, kaedah cantuman dewasa di ladang disyorkan sekiranya penanaman campuran klon hendak diwujudkan di ladang tersebut. Kaedahnya di mana pokok asal akan ditebang sehingga tinggal ketinggian lebih kurang 1 meter dari permukaan tanah. Kemudian tunas baru akan mula terbit selepas sebulan ditebang dari batang utama. Kerja-kerja mencantum dengan mata tunas boleh dilakukan 5 bulan selepas menebang pokok dan hasil akan diperolehi 2 tahun selepas mencantum.

Pembajaan yang sempurna menjamin tanaman mangga tumbuh subur dan memberi hasil yang optimum. Pembajaan tanaman ini dipengaruhi oleh faktor seperti jenis tanah dan umur tanaman tersebut. Pada amnya keperluan unsur utama tanaman mangga berbeza mengikut keadaan kelembapan tanah dan umur pokok seperti di dalam Jadual 9(a) dan 9(b).

Peringkat pembesaran pokok mangga berumur di antara 1-3 tahun bergantung kepada jenis mangga, pembajaan dilakukan 3-4 kali setahun pada awal dan akhir musim hujan dengan NPK hijau. Pada peringkat pokok pengeluaran buah, pembajaan dilakukan selepas cantasan dan  mengutip hasil dengan NPK biru dan baja organan. Jadual 9(c) menunjukkan program pembajaan tanaman mangga yang disyorkan oleh Jabatan Pertanian pada masa ini.

Pembajaan untuk menggalakkan pembungaan dan pembentukan putik buah dilakukan 2 bulan sebelum berbunga dengan menggunakan baja yang mempunyai kandungan kalium yang tinggi dengan kadar 1-2 kg/pokok. Untuk mendapatkan perkembangan buah yang berkualiti digalakkan membaja 13:13:21 sebanyak 1-2 kg/pokok sebulan sebelum mengutip hasil. Walau bagaimanapun, kadar sebenarnya tertakluk kepada perkiraan mengikut syor, hasil daripada kajian Sistem Bersepadu Diagnostik dan Pengesyoran (Diagnostic and Recomendation Integrated System ,DRIS).

Jadual 9 (a) : Keperluan Unsur (gm/pokok) Mangga yang Berbuah untuk Zon Kering dan Sederhana

Jadual 9 (b) : Keperluan Unsur (gm/pokok) Mangga yang Berbuah Untuk Zon Lembap

        Sumber : En. Abdul Halim B Abdul Ghani, Pen Peng. Telok Chengai, Kedah (2001)

Jadual 9 (c) : Program Pembajaan Untuk Tanaman Mangga

Kematangan Buah

Sebelum menuai buah mempelam, perkara penting sekali ialah menentukan jangka masa buah matang. Sekiranya buah yang dikutip tidak cukup matang, proses kemasakannya tidak sempurna. Sebaliknya jika ia dituai lebih awal, buah tersebut tidak boleh disimpan lama, cepat rosak dan kurang manis. Buah mangga mempunyai beberapa peringkat kematangan sebelum mencapai tahap buah menjadi masak dan sesuai untuk dimakan segar. Jadual 11 menunjukkan peringkat kematangan buah klon MA 224. Panduan indeks kematangan ini boleh digunakan untuk semua klon komersial kecuali Harumanis.

Jadual 11: INDEKS KEMATANGAN MANGGA KLON  MA 224

Sumber : FAMA - Menuju ke Arah Kualiti Malaysia’s Best

Untuk memastikan suatu peringkat kematangan yang sesuai bagi penuaian mangga, kaedah dan petunjuk berikut boleh digunakan sebagai panduan.  Di antaranya ialah :-

• Perubahan warna kulit - dari warna hijau kusam bertukar menjadi hijau muda dan berkilat
• Perubahan kekerasan isi buah - lebih 50 % isi buah sekeliling biji buah telah berwarna kuning.
• Tangkai pengasuh - Tangkai pengasuh menjadi kering.
• Perkiraan umur - Jangka masa kematangan optimum dari peringkat berputik hingga buah masak atas pokok.
• Buah akan tenggelam apabila direndam di dalam takungan air.

Jadual 12 :  Tempoh Kematangan Mengikut Klon

*Cara ujian :    Kematangan buah boleh ditentukan dengan mengapungkan buah dalam air. Buah yang matang akan tenggelam dan buah yang belum matang akan timbul.

Secara umumnya, corak pembentukan buah boleh dibahagikan kepada 3 peringkat iaitu  peringkat pertama berlaku antara minggu pertama hingga kedua selepas berputik, di mana kadar pembentukan buah adalah sangat lambat. Peringkat kedua merupakan kadar pembentukan buah yang paling cepat iaitu buah mengembang dan membesar. Peringkat ketiga berlaku selepas minggu 9 di mana kadar kematangan dan pembentukan buah adalah perlahan. Peluruhan buah berlaku dalam semua peringkat pembesaran terutama dalam minggu pertama hingga minggu ketujuh selepas berputik. Satu kaedah untuk mencegah perluruhan buah seperti yang dilaporkan oleh Mendoza (1981) ialah membuat semburan GA 3 dan NAA pada kadar 50 ppm pada peringkat berbunga sepenuhnya dan diulangi pada minggu ketiga dan keenam berikutnya. Beliau mendapati kaedah ini dapat mencegah peluruhan buah sehingga 50–140 % berbanding pokok yang tidak dirawat.  Begitu juga Winata (1975) mendapati semburan 2, 4-D pada kadar 20 ppm sebelum pendebungaan pada klon MA 162 dapat meningkatkan hasil.

Pengutipan Hasil

Pengutipan buah mangga bergantung kepada pasaran dan destinasi pemasaran. Buah yang dituai hendaklah mencapai peringkat kematangan yang sesuai.  Kerja-kerja penuaian perlu dijalankan dengan cermat dan teliti supaya mutu buah terpelihara. Buah yang berada tinggi di atas pokok dipetik dengan menggunakan tangga atau galah yang mempunyai jaring di hujungnya. Kaedah ini boleh mengelakkan buah dari tercedera. Buah yang rendah boleh dituai dengan menggunakan gunting.

Buah yang dipetik boleh mengeluarkan lelehan getah sekiranya buah ditarik dari tangkainya.  Lelehan getah ini boleh menurunkan mutu buah sekiranya ia dibiarkan kering.  Untuk mengelakkannya disyorkan memotong tangkai buah lebih panjang iaitu 5-10 cm  ketika memetik buah.